Giełda Papierów Wartościowych S.A. (GPW) w Warszawie jest największą giełdą regionu Europy Środkowo-Wschodniej i organizuje obrót na jednym z najdynamiczniej rozwijających się rynków kapitałowych w Europie. Jest liderem wśród giełd Europy Środkowo-Wschodniej, pod względem liczby notowanych spółek oraz ich łącznej kapitalizacji. Udział GPW w obrocie akcjami na giełdach regionu wynosi 81%. Według danych Federacji Europejskich Giełd Papierów Wartościowych, w 2020 roku GPW zajęła I miejsce w Europie pod względem procentowego wzrostu obrotów akcjami i III miejsce pod kątem wartości ofert pierwotnych. Pod koniec 2020 roku GPW była też II rynkiem w Europie pod względem płynności oraz osiągnęła status światowego lidera pod względem liczby notowanych spółek z sektora gamedev. GPW prowadzi rynek regulowany dla akcji oraz instrumentów pochodnych, a także alternatywny rynek akcji New Connect dla spółek wzrostowych. GPW rozwija także Catalyst – rynek przeznaczony dla emitentów obligacji korporacyjnych i komunalnych oraz rynek energii. Od 9 listopada 2010 roku GPW jest spółką publiczną notowaną na Giełdzie Papierów Wartościowych w Warszawie. Na rynku kapitałowym notowane są różne rodzaje instrumentów finansowych a GPW oferuje wiele różnych usług związanych z obsługą rynku (rysunek 1).[1]
gdzie:
1 Rejestr Świadectw Pochodzenia
2 Rejestr Gwarancji Pochodzenia
3 Krajowy Depozyt Papierów Wartościowych
Rysunek 1. Grupa kapitałowa GPW
Źródło: https://www.gpw.pl/grupa-kapitalowa.
GPW to najważniejsze źródło pozyskiwania kapitału dla przedsiębiorstw oraz samorządów. Przyczynia się do dynamicznego rozwoju gospodarki polskiej, nowych miejsc pracy, konkurencyjności przedsiębiorstw polskich na arenie międzynarodowej i w efekcie wzrostu zamożności społeczeństwa. Obecność na rynku kapitałowym przynosi przedsiębiorcom polskim także inne korzyści takie, jak wzrost rozpoznawalności, wiarygodności, efektywności oraz przejrzystości zarządzania.[2]
GPW organizuje obrót instrumentami finansowymi na rynku regulowanym i w alternatywnym systemie obrotu. Transakcje na rynku kasowym są przeprowadzane przy zapewnieniu koncentracji w jednym miejscu i czasie ofert kupujących oraz sprzedających w celu wyznaczenia kursu i realizacji transakcji. Ponieważ kursy notowanych instrumentów finansowych są ustalane w oparciu o zlecenia kupujących i sprzedających, rynek ten jest określany mianem rynku kierowanego zleceniami. Dodatkowo na GPW są zawierane transakcje pozasesyjne.[3]
Na GPW działają następujące rynki zorganizowane:[4]
- Główny Rynek – rynek regulowany, na którym odbywa się obrót akcjami, prawami do akcji, prawami poboru, certyfikatami inwestycyjnymi, warrantami subskrypcyjnymi, tytułami uczestnictwa ETF, produktami strukturyzowanymi i instrumentami pochodnymi.
W ramach Głównego Rynku funkcjonują dwa rynki, a mianowicie:[5]
- Rynek Podstawowy. Jest to rynek urzędowy, będący rynkiem oficjalnych notowań giełdowych. Do obrotu na rynku podstawowym są kwalifikowane papiery wartościowe spełniające kryteria odpowiedniej wartości i rozproszenia, których emitenci ogłaszali sprawozdania finansowe za ostatnie trzy lata.
- Rynek Równoległy. Na rynku równoległym są notowane papiery wartościowe najmniejszych spółek i o niższym, niż na Rynku Podstawowym, rozproszeniu akcji.
Notowania akcji na GPW są prowadzone w systemie notowań ciągłych oraz systemie jednolitego kursu (fixing)[6].
NewConnect – rynek małych i średnich spółek, funkcjonujący poza rynkiem regulowanym, w formule alternatywnego systemu obrotu. Na NewConnect jest prowadzony obrót akcjami, prawami do akcji, prawami poboru oraz innymi instrumentami finansowymi o charakterze udziałowym. Jest skierowany do spółek reprezentujących sektory innowacyjne, oparte przede wszystkim na aktywach niematerialnych (np. IT, media elektroniczne, telekomunikacja, biotechnologie, ochrona środowiska, energia alternatywna, nowoczesne usługi).
Catalyst – giełda prowadzi segment detaliczny, obejmujący rynek regulowany oraz funkcjonujący w formule alternatywnego systemu obrotu. Na obu tych rynkach w systemie notowań ciągłych odbywa się obrót obligacjami korporacyjnymi, komunalnymi, spółdzielczymi, skarbowymi i listami zastawnymi.
Towarowa Giełda Energii
Spółka Towarowa Giełda Energii S.A. prowadzi działalność na rynku poee Rynek Energii GPW. Przedmiotem tej działalności jest obrót energią elektryczną, gazem ziemnym oraz prawami majątkowymi do świadectw pochodzenia energii elektrycznej uzyskanej z odnawialnych źródeł energii.
W ramach poee Rynek Energii GPW funkcjonuje:
- Rynki Energii (Rynek Dnia Bieżącego, Rynek Dnia Następnego, Rynek Terminowy Towarowy, Aukcje energii),
- Rynek Praw Majątkowych,
- Rynek Uprawnień do Emisji CO2.
BondSpot
W ramach prowadzonej działalności BondSpot prowadzi następujące rynki obrotu dłużnymi papierami wartościowymi:
- Regulowany Rynek Pozagiełdow W ramach tego rynku jest prowadzona platforma hurtowego obrotu dłużnymi papierami wartościowymi na Catalyst. Jest to rynek kierowany cenami.
- Alternatywny system obrotu. W zakresie tego rynku jest prowadzona platforma hurtowego obrotu dłużnymi papierami wartościowymi na Catalyst. Zasady ustalania kursów są analogiczne, jak na Rynku Głównym Giełdy.
- Rynek Treasury BondSpot Poland. Stanowi integralną część systemu obrotu papierami skarbowymi w Polsce.
Inwestorzy
Inwestorem jest osoba fizyczna, osoba prawna albo jednostka organizacyjna nie posiadająca osobowości prawnej, na rzecz której firma inwestycyjna świadczy usługi maklerskie, m.in. w zakresie przyjmowania i przekazywania do realizacji zleceń nabycia lub zbycia instrumentów finansowych, jak również prowadzenia rachunków papierów wartościowych[7].
Udział inwestorów w obrotach instrumentami finansowymi na GPW w pierwszej połowie 2022 roku
Główny Rynek GPW
W I połowie 2022 roku na Głównym Rynku akcji GPW największy udział w obrocie mieli inwestorzy zagraniczni. Ich udział w obrocie wyniósł 63%, o 8 p.p. więcej w porównaniu z 2021 rokiem (wykres 1) co stanowi najwyższy udział w ciągu ostatnich 10 lat. Natomiast krajowi inwestorzy indywidualni wygenerowali 18% obrotów, co stanowiło spadek o 6 p.p. w stosunku do 2021 roku. Z kolei krajowi inwestorzy instytucjonalni wypracowali 19% obrotów, o 2 p.p. mniej niż w I połowie 2021 roku. W I półroczu 2022 roku wśród krajowych instytucji na pierwszym miejscu, z takim samym udziałem na poziomie 27,5%, znaleźli się animatorzy[8] oraz inne podmioty instytucjonalne. Na trzecim miejscu uplasowały się przedsiębiorstwa (17,5%).[9]
Wykres 1. Struktura inwestorów na Głównym Rynku akcji (w %)
Źródło: Dane GPW, na podstawie zleceń maklerskich Członków Giełdy
NewConnect
Na rynku NewConnect największą rolę odgrywają krajowi inwestorzy indywidualni.
W pierwszej połowie 2022 roku odpowiadali za 83% obrotów, co stanowi spadek o 5 p.p. rdr. (wykres 2). Inwestorzy zagraniczni w tym samym czasie wygenerowali 6%. Z kolei instytucjonalni odpowiadali za 11% obrotów, o 5 p.p. więcej niż w 2021 roku. Wśród inwestorów instytucjonalnych handlujących na NewConnect w pierwszym półroczu 2022 roku przedsiębiorstwa osiągnęły 39,7% udziału w obrocie. Animatorzy wypracowali 27,9%, a inne podmioty instytucjonalne – 27,5%.[10]
Wykres 2. Struktura inwestorów na rynku NewConnect (w %.)
Źródło: Dane GPW, na podstawie zleceń maklerskich Członków Giełdy
Rynek kapitałowy w 2022 roku
Rynek obecnie przeżywa okres mocnej recesji przy testowaniu minimów z 2020 i 2009 roku. Podnosząc analizę obecnej bessy na rynku należy przeanalizować indeks WIG 20 USD (dobre narzędzie do oceny atrakcyjności naszego rynku z punktu widzenia zagranicznego inwestora). Silne spadki z poprzednich miesięcy, połączone z deprecjacją PLN spowodowały, że minima z 2020 i 2009 roku dla indeksu WIG20 USD zostały przełamane już na przełomie sierpnia i września 2022. Z kolei solidne wahania na parze USD/PLN w październiku 2022 spowodowały początkowo pogłębienie spadków do poziomów obserwowanych ostatnio w 2003 roku, a następnie silny wzrost, który w ujęciu całego miesiąca sięgnął ponad 15%. Tym samym WIG20 USD rozpoczyna kolejny miesiąc nieznacznie powyżej dołków z okresów kryzysu finansowego 2009 roku i pandemii Covid-19.
Wykres 3. Notowania indeksu WIG-20 w latach 2000-2022
Źródło: Dane GPW, Citibank
Inwestycja w polski rynek kapitałowy na początku 2022 r. była jedną z najgorszych na tle innych rynków kapitałowych. Podobnie fatalnie w porównaniu wypada inwestycja w polską giełdę, gdy weźmiemy pod uwagę dane od 2014 roku.
Kondycja rynku kapitałowego nie odzwierciedla stanu polskiej gospodarki, a relacja kapitalizacji giełdy do PKB jest zdecydowanie zbyt niska (ok. 30% podczas gdy w UE to poziom 50%). Napływy do funduszy są jednak na mocnym minusie, a bardzo popularne są fundusze zagraniczne, kosztem krajowych. Słabo się prezentujemy pod względem finansowania gospodarki. To rynek kapitałowy finansuje innowacje, które są źródłem wzrostu produktywności gospodarki. W tym aspekcie można powiedzieć, że jesteśmy w stagnacji. Silny rynek kapitałowy decyduje o konkurencyjności gospodarki. Finansuje lepiej innowacje niż finansowanie dłużne z sektora bankowego. Napływy do funduszy inwestycyjnych w okresie od 2019 roku do marca 2022 to tylko 177 mln zł. Do samego PPK napłynęło 7,3 mld, co daje nam bilans -7 mld zł, przy aktywach rzędu 200 mld zł. Dodatkowo, nie udaje się mobilizować oszczędności Polaków. Społeczeństwo woli trzymać pieniądze w bankach lub w domu (puste bankomaty zaraz po wybuchu wojny na Ukrainie). Długoterminowa aktywność inwestorów indywidualnych jest na niskim poziomie. Wynika to z niedostatecznego poczucia bezpieczeństwa i poszanowania praw inwestora, a zmiany, które tu zachodzą, są zbyt powolne. Ponadto, wszelkie nadużycia na rynku zaburzają jego pozytywne postrzeganie. Sami Polacy określają się jako słabo wyspecjalizowani w kwestii inwestycji i to przekłada się na ich dokonania na rynku. Dodatkowo negatywnym aspektem jest duża reprezentacja Spółek Skarbu Państwa w indeksie giełdowym WIG 20, a kapitały zagraniczne z reguły nie lubią państwowych biznesów, ponieważ ryzyko związane z tym, że interes akcjonariuszy może nie być uznany za najważniejszy, jest wysoki.
Z drugiej strony atutem polskiego rynku jest także wiodąca rola w regionie i zaawansowanie technologiczne. Pod względem rozwiązań techniczno-organizacyjnych Polska giełda jest dobrze oceniana (ocena zewnętrzna z 2018 roku agencji FTSE Russel, która zakwalifikowała GPW jako rynek rozwinięty). Zbilansowana struktura inwestorska czy bardzo dobry rok pod kątem IPO to niewątpliwe pozytywy. Z punktu widzenia infrastrukturalnego mamy dobrze zorganizowany rynek, zaawansowany technologicznie, bezpieczny, odpowiednio regulowany. Pozytywem jest finansowanie na poziomie start-upów, dużą rolę funduszy oraz rozwinięty rynek Venture Capital, dzięki aktywności PFR. Jesteśmy największą giełdą w regionie, przyciągamy czempionów nie tylko polskich, ale i zagranicznych (Allegro czy Pepco).
Podsumowując zaufanie do polskiego rynku kapitałowego jest obecnie bardzo niskie. Sytuację potęgują niskie stopy zwrotu i niska kultura inwestycyjna, niskie zaufanie, niski współczynnik kapitalizacji GPW do PKB, a banki mają silną pozycję historycznie pod kątem udzielania finansowania, co utrudnia rozwijanie rynku kapitałowego.
Źródła:
- https://gieldatoproste.pl/baza-wiedzy/notowania-harmonogram-sesji-gieldowej.
- https://www.gpw.pl/grupa-kapitalowa
- https://www.gpw.pl/grupa-kapitalowa
- https://www.gpw.pl/instrumenty-pochodne
- https://www.gpw.pl/aktualnosc?cmn_id=110949&title=Wideokomentarz+GPW:+GPW+wci%C4%85%C5%BC+liderem+w+Europie
- https://www.gpw.pl/aktualnosc?cmn_id=112836&title=Udzia%C5%82+inwestor%C3%B3w+w+obrotach+instrumentami+finansowymi++na+GPW+w+pierwszej+po%C5%82owie+2022+r.
- https://www.wnp.pl/finanse/polski-rynek-kapitalowy-nie-nadaza-za-gospodarka,574600.html
[1]https://www.gpw.pl/aktualnosc?cmn_id=110949&title=Wideokomentarz+GPW:+GPW+wci%C4%85%C5%BC+liderem+w+Europie; https://www.gpw.pl/grupa-kapitalowa.
[2] Tamże.
[3] Podmioty rynku kapitałowego, s. 1 i 2.
[4] Tamże.
[5] Tamże.
[6] Jako podstawowe kryterium wyboru systemu notowań przyjmuje się płynność obrotów akcjami spółki. Giełda może podjąć decyzję z zmianie systemu notowań – z systemu notowań ciągłych na system jednolitego kursu, jeżeli płynność obrotów będzie niska lub odwrotnie. Dla najmniej płynnych akcji fixing odbywa się jeden raz, a dla bardziej płynnych – dwa razy w czasie trwania sesji. Akcje, których obrót charakteryzuje się niską płynnością obrotu, a ich emitent nie przystąpił do Programu Wspierania Płynności, są kwalifikowane przez Giełdę do Strefy Niższej Płynności. Skutkuje to ich usunięciem z portfela indeksów giełdowych, przeniesieniem do notowań jednolitych i nadaniem specjalnego oznaczenia w serwisach informacyjnych oraz Cedule GPW. Tamże.
[7] Inwestor spełniający określone wymogi w zakresie wiedzy i doświadczenia na rynku kapitałowym oraz legitymujący się odpowiednią aktywnością w zakresie zwierania transakcji giełdowych może uzyskać status inwestora profesjonalnego. Nabywa wówczas prawo do uczestnictwa w ofertach nabycia papierów wartościowych skierowanych do wybranych grup inwestorów.
[8] Animator rynku (market maker) pomaga w funkcjonowaniu obrotu na GPW, poprawiając płynność. Pobudza ruch zachęcając akcjonariuszy do kupna udziałów. Jest aktywnym uczestnikiem GPW i kiedy panuje na niej zastój, dokonuje transakcji.
[9]https://www.gpw.pl/aktualnosc?cmn_id=112836&title=Udzia%C5%82+inwestor%C3%B3w+w+obrotach+instrumentami+finansowymi++na+GPW+w+pierwszej+po%C5%82owie+2022+r.
[10] Tamże.
