Kryptowaluty w legislacji prawnej

I. Rozporządzenie MiCA (z ang. Makrets in Crypto-Assets) stanowi pierwszy projekt UE zorientowany na uregulowanie kryptoaktywów, emitentów kryptoaktywów i dostawców usług kryptowalutowych. Wejdzie ono w życie w 2024/2025 roku^[1]. Rozporządzenie MiCA określa konkretne obowiązki dla dostawców usług związanych z aktywami kryptograficznymi, emitentów kryptowalut, oferentów oraz w dużym uproszczeniu osób dopuszczonych do obrotu kryptoaktywami. Regulacja obejmie w szczególności tokeny pieniądza elektronicznego, tokeny referencyjne tzw. ART, a także aktywa kryptograficzne inne niż wymienione.

Rozporządzenie MiCA dokonuje trzech wyraźnych rozróżnień na kryptowaluty i ustanawia trzy odrębne ramy dla takich aktywów cyfrowych:

• Token referencyjny aktywów („ART” Asset Reference Token) – token mający na celu utrzymanie stabilnej wartości poprzez odwoływanie się do jednego lub więcej zasobów. Zazwyczaj jest to kombinacja aktywów (na przykład token odnoszący się do złota, kilku walut lub innych kryptowalut).
• E-Money Token („EMT” E-Money Token) – elektroniczne substytuty monet i banknotów, które prawdopodobnie będą używane do dokonywania płatności. Kluczowa cecha to poparcie oficjalną walutą państwową.
• Inne kryptoaktywa (Other Crypto-Asset) – cyfrowa reprezentacja wartości lub praw, które mogą być przenoszone i przechowywane elektronicznie (wszelkie inne kryptoaktywa, które nie są wyłączone z ww. listy wyłączeń).

Przewidziano nową kategorię podmiotów, czyli „świadczących usługi doradcze w zakresie kryptowalut”. W ten katalog będą wpisywać się głównie różnego typu doradcy nakłaniający do inwestycji w obszarze aktywów cyfrowych.

Działalność gospodarcza w charakterze wymiany kryptoaktywów na walutę FIAT została zdefiniowana w art. 3 Rozporządzenia MiCA, oznacza ona zawieranie z osobami trzecimi umów kupna lub sprzedaży kryptoaktywów w walucie FIAT będącej prawnym środkiem płatniczym, z użyciem kapitałów własnych. W myśl nowych przepisów prowadzenie działalności gospodarczej w charakterze dostawcy usług w zakresie kryptowalut wymagać będzie zezwolenia. O zezwolenie na dostarczanie usług w zakresie kryptowaktywów będą mogły wnioskować jedynie osoby prawne posiadające siedzibę statutową w państwie członkowskim UE. DeFi i tokeny NFT nie zostały objęte obszarem legislacji Rozporządzenia MiCA. UE nie wyklucza jednak, że kolejne aktywa w przyszłości nie zajmą się regulowaniem tych sektorów oddzielnie. Jednak NFT z frakcyjną własnością wchodzą w zakres kompetencji ustawy. NFT w pewnym stopniu dotyczyć będzie m.in. dyrektywa DAC8.

II. DORA – Digital Operational Resilience Act dla usług finansowych. Ustawa o cyfrowej odporności operacyjnej, której celem jest zwiększenie odporności na nadchodzące cyberataki w sektorze finansowym. Ustawa wprowadzi m.in. dodatkowe wewnętrzne ram zarządzania i kontroli ryzyka związanego z ICT czyli nowoczesnymi technologiami informacyjnymi stosowanymi w sektorze finansowym (art. 4 i art. 5). Konieczne stanie się również dbanie o ciągłość funkcjonowania i zapewnienie kopii zapasowych oraz sposobów na przywrócenie operacyjności systemów (art. 11 ust. 1 i 2). Oprócz tego niezbędne stanie się zarządzanie incydentami związanymi z ICT (art.15 ust. 3):

1. ustanowienie procedur identyfikowania, śledzenia, rejestrowania, kategoryzowania i klasyfikowania incydentów związanych z ICT,
2. przydzielenie ról i obowiązków, które należy wprowadzić w odniesieniu do różnych rodzajów i scenariuszy,
3. określenie planów działań informacyjnych skierowanych do pracowników, a także zewnętrznych zainteresowanych stron i mediów, dostarczanie informacji podmiotom finansowym działającym jako kontrahenci,
4. zgłaszanie poważnych incydentów związanych z ICT właściwej kadrze kierowniczej wyższego szczebla oraz informowanie organu zarządzającego,
5. ustanowienie procedur reagowania na incydenty związane z ICT.

III. DLT to Rozporządzenie w sprawie systemu pilotażowego na potrzeby infrastruktur rynkowych, opartych na technologii rozproszonego rejestru. Celem Rozporządzenia jest stworzenie warunków do dostarczania usług na potrzeby obrotu instrumentami finansowymi z wykorzystaniem technologii rozproszonego rejestru (DLT). Przepisy Rozporządzenia m.in. zmieniają katalog instrumentów finansowych zawarty w dyrektywie w sprawie rynków instrumentów finansowych (”MiFID II”), w taki sposób, że po ich wejściu w życie, obejmie on swoim zakresem również instrumenty finansowe emitowane z wykorzystaniem technologii DLT, a więc takie:

• które mieszczą się w katalogu instrumentów finansowych zawartym w tej dyrektywie

oraz

• z których prawa powstały poprzez zapisanie w technologii rozproszonych rejestrów („DLT”), w tym blockchain.

Do obrotu będą mogły być dopuszczane wyłącznie instrumenty finansowe emitowane, przenoszone i rejestrowane z wykorzystaniem technologii DLT, które spełnią kryteria ilościowe określone w Rozporządzeniu. Już samo jednak Rozporządzenie zawęża zakres przedmiotowy instrumentów finansowych do:

• akcji,
• obligacji oraz papierów dłużnych,
• kwitów depozytowych (na akcje spełniające kryteria ilościowe),
• instrumentów rynku pieniężnego, z wyłączeniem instrumentów zawierających wbudowany instrument pochodny lub innych uniemożliwiających klientowi zrozumienie istoty ryzyka,
• tytułów uczestnictwa instytucji zbiorowego inwestowania typu UCITS.

Rozporządzenie wyłącza z możliwości organizowania DLT MTF:

• instrumenty pochodne (derywaty) oraz
• tytuły uczestnictwa alternatywnych funduszy inwestycyjnych (na rynku polskim: certyfikaty inwestycyjne emitowane przez fundusze inwestycyjne zamknięte oraz jednostki uczestnictwa specjalistycznych funduszy inwestycyjnych otwartych).

DeFi nie jest objęte. UE nie wyklucza jednak, że kolejne akty w przyszłości zajmą się regulowaniem tych sektorów oddzielnie.

W pewnym stopniu tak, ale jednocześnie otwiera to nowe możliwości bardziej korzystnego patrzenia przez instytucje finansowe na branżę kryptowalut. Konieczne będzie uzyskanie odpowiedniego zezwolenia, aby aktywnie poszukiwać użytkowników na terytorium UE. O wydanie zezwolenia będą mogły ubiegać się jedynie osoby prawne posiadające siedzibę statutową w państwie członkowskim Unii Europejskiej. Zezwolenie mogą uzyskać emitenci kryptowalut, którzy dokonują oferty publicznej tokenów powiązanych z aktywami w Unii lub ubiegają się o dopuszczenie takich aktywów do obrotu na platformie obrotu kryptoaktywami.

IV. Dyrektywa DAC8 poprawi zdolność państw członkowskich do wykrywania i przeciwdziałania oszustwom podatkowym, uchylaniu się od opodatkowania oraz unikaniu opodatkowania poprzez m.in. wymaganie od wszystkich zgłaszających dostawców usług kryptowalutowych, niezależnie od ich wielkości lub lokalizacji, zgłaszania transakcji klientów mających miejsce zamieszkania w UE. Wniosek obejmuje zarówno transakcje krajowe, jak i transgraniczne. W niektórych przypadkach obowiązki sprawozdawcze obejmą również tokeny niezbywalne (NFT). Jeśli Rozporządzenie MiCA wymaga zezwoleń, to DAC8 w pewnym stopniu ograniczy dodatkowo anonimowość, która jest w znacznym stopniu podstawą rynku kryptowalut i blockchain.

Najlepiej byłoby gdyby walka z oszustwami nie odbywała się tak głęboką ingerencją w prywatność użytkowników. Pozostaje mieć nadzieję, że ostateczny kształt wszystkich regulacji oraz praktyczne ich wykorzystanie nie będzie uciskało rynku kryptowalut. Jeśli jednak tak się stanie to z pewnością giełdy zagraniczne – nie zważając na europejskie regulacji, umożliwią korzystanie z nich.

[1] Radca prawny i doradca podatkowy specjalizujący się w kryptowalutach, Maciej Grzegorczyk.